Έχουμε αναφέρει αρκετές φορές ότι η φυσική κληρονομιά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό γιατί είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν την ιδιοσυγκρασία ενός λαού και το έργο που παράγει. Έχοντας αυτό ως βάση, που στην ουσία αντανακλά την Ιδέα της Γης και του Αίματος, θεωρούμε ότι η διατήρηση των δεσμών με τη Γη μπορεί να αποτελέσει τη δυνατότερη βάση για τη διάσωση της Παράδοσης, των Ιδεών και των Αξιών.Στο ίδιο κύμα κυμαίνεται και το σχετικό θέμα στον Πρωϊνό Λόγο το οποίο αναδημοσιεύουμε παρακάτω:
"Η ανάγκη για ξαναζωντάνεμα των ορεινών περιοχών της Ηπείρου είναι ζητούμενο στις μέρες μας.
Το ερώτημα-προβληματισμός που τίθεται όμως είναι: κατά πόσο οι σχεδιαζόμενες αναπτυξιακές, διαχειριστικές, αγροπεριβαλλοντικές πολιτικές θα αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία και τα αρχέγονα χαρακτηριστικά της περιοχής μας; Θα γίνουν στο όνομα της προώθησης της «αειφόρου ανάπτυξης» ή με βάση την ολιστική διεπιστημονική μεθοδολογία;
ΜΕ «ΟΠΛΟ» ΤΗ ΦΥΣΗ
Το καυτό αυτό θέμα απασχολεί καθημερινά σχεδόν τους ορεινούς κυρίως Δήμους και φορείς της περιοχής μας, η οποία έχει το προνόμιο να διαθέτει μοναδικούς (προστατευόμενους) Εθνικούς Δρυμούς, ποτάμια και λίμνες και έχει ανάγκη προστασίας από καταστροφικές ανθρώπινες παρεμβάσεις, οι οποίες όλο και συχνά εμφανίζονται σε βουνά και ποτάμια. Οι διάφοροι Φορείς και Σύλλογοι (Β. Πίνδου, Τζουμέρκων, Παμβώτιδας, Αμβρακικού, Καλαμά, Αράχθου κ.α.) δεν έχουν ούτε διοικητικές αρμοδιότητες, ούτε τη δύναμη να παρέμβουν σε μεγάλες εταιρίες και συμφέροντα που εξ Αθηνών ορμώμενα και έχοντας ισχυρή πολιτική και νομική στήριξη «αλωνίζουν» επιχειρηματικά την Ήπειρο.
Πώς όμως θ’ αντισταθούν οι λιγοστοί κάτοικοι των ορεινών χωριών μας σ’ αυτό το πολλές φορές καταστροφικό επιχειρηματικό «τσουνάμι» που συνήθως…επενδύεται με επιστημονικό-αναπτυξιακό μανδύα; Η απάντηση: Μόνο προτάσσοντας τη λαϊκή σοφία και την Ηπειρωτική παράδοση, που στην πράξη σέβεται και προστατεύει τη μοναδική Ηπειρωτική Φύση. Η πράξη μας αυτή θα είναι περισσότερο αποτελεσματική και «οικο-λογική» από τις όποιες ερευνητικές, διαχειριστικές, αναπτυξιακές προσπάθειες επιστημονικών ομάδων και επιχειρηματιών.
Κι αυτό γιατί το αίσθημα της αυτοσυντήρησης που έχουν οι ντόπιοι κάτοικοι των ορεινών περιοχών μας σε συνδυασμό με τις δύσκολες φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες που μόνο οι ίδιοι βιώνουν, τους ωθεί στην επιλογή πρακτικών και μεθόδων πολύ πιο κοντά στις δυνατότητες και τους περιορισμούς του τόπου τους και με σεβασμό και δέος στη φύση που τους συντηρεί και τους στηρίζει.
Υπάρχει έμφυτη μέσα τους η τάση ότι τίποτα δεν είναι περιττό, όλα έχουν μια χρησιμότητα, γιατί όλα είναι μέρος ενός συνόλου. Έτσι για παράδειγμα, διαχειρίζονται καλύτερα τα σκουπίδια τους από ό,τι θα όριζε ένα σύγχρονο σύστημα διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Παράγουν εξ αρχής λιγότερα σκουπίδια, επαναχρησιμοποιώντας και ανακυκλώνοντας περισσότερα (π.χ. μέσω των οικόσιτων ζώων) ή προστατεύουν και διαχειρίζονται καλύτερα τις ορεινές δασικές περιοχές, αφού ζουν σε αυτές και από αυτές, παίρνοντας προληπτικά μέτρα με την απομάκρυνση των ξερών φύλλων και κλαδιών, με την αραίωση δέντρων, με την ελεγχόμενη βοσκή κοπαδιών κλπ. Χωρίς ποτέ κανείς να τους έχει μιλήσει για «στρατηγικές διαχείρισης και προστασίας» για «μοντέλα αειφορικής διαχείρισης» κλπ.
Αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι μηδενίζονται οι προσπάθειες ερευνητών και επιστημόνων. Σημαίνει απλά ότι στη διαμόρφωση και υλοποίηση ενός σοβαρού, αξιόπιστου επιστημονικά, υπεύθυνου και συμμετοχικού σχεδίου αξιοβίωτης ολοκληρωμένης ανάπτυξης των ευαίσθητων ορεινών οικοσυστημάτων-περιοχών θα πρέπει να συμβάλουν με τις σκέψεις, τις ιδέες, τις προτάσεις αλλά και με τη συγκεκριμένη πράξη τους, οι κάτοικοι, οι φορείς, οι σύλλογοι κλπ. της συγκεκριμένης ορεινής περιοχής.
Το καυτό αυτό θέμα απασχολεί καθημερινά σχεδόν τους ορεινούς κυρίως Δήμους και φορείς της περιοχής μας, η οποία έχει το προνόμιο να διαθέτει μοναδικούς (προστατευόμενους) Εθνικούς Δρυμούς, ποτάμια και λίμνες και έχει ανάγκη προστασίας από καταστροφικές ανθρώπινες παρεμβάσεις, οι οποίες όλο και συχνά εμφανίζονται σε βουνά και ποτάμια. Οι διάφοροι Φορείς και Σύλλογοι (Β. Πίνδου, Τζουμέρκων, Παμβώτιδας, Αμβρακικού, Καλαμά, Αράχθου κ.α.) δεν έχουν ούτε διοικητικές αρμοδιότητες, ούτε τη δύναμη να παρέμβουν σε μεγάλες εταιρίες και συμφέροντα που εξ Αθηνών ορμώμενα και έχοντας ισχυρή πολιτική και νομική στήριξη «αλωνίζουν» επιχειρηματικά την Ήπειρο.
Πώς όμως θ’ αντισταθούν οι λιγοστοί κάτοικοι των ορεινών χωριών μας σ’ αυτό το πολλές φορές καταστροφικό επιχειρηματικό «τσουνάμι» που συνήθως…επενδύεται με επιστημονικό-αναπτυξιακό μανδύα; Η απάντηση: Μόνο προτάσσοντας τη λαϊκή σοφία και την Ηπειρωτική παράδοση, που στην πράξη σέβεται και προστατεύει τη μοναδική Ηπειρωτική Φύση. Η πράξη μας αυτή θα είναι περισσότερο αποτελεσματική και «οικο-λογική» από τις όποιες ερευνητικές, διαχειριστικές, αναπτυξιακές προσπάθειες επιστημονικών ομάδων και επιχειρηματιών.
Κι αυτό γιατί το αίσθημα της αυτοσυντήρησης που έχουν οι ντόπιοι κάτοικοι των ορεινών περιοχών μας σε συνδυασμό με τις δύσκολες φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες που μόνο οι ίδιοι βιώνουν, τους ωθεί στην επιλογή πρακτικών και μεθόδων πολύ πιο κοντά στις δυνατότητες και τους περιορισμούς του τόπου τους και με σεβασμό και δέος στη φύση που τους συντηρεί και τους στηρίζει.
Υπάρχει έμφυτη μέσα τους η τάση ότι τίποτα δεν είναι περιττό, όλα έχουν μια χρησιμότητα, γιατί όλα είναι μέρος ενός συνόλου. Έτσι για παράδειγμα, διαχειρίζονται καλύτερα τα σκουπίδια τους από ό,τι θα όριζε ένα σύγχρονο σύστημα διαχείρισης αστικών αποβλήτων. Παράγουν εξ αρχής λιγότερα σκουπίδια, επαναχρησιμοποιώντας και ανακυκλώνοντας περισσότερα (π.χ. μέσω των οικόσιτων ζώων) ή προστατεύουν και διαχειρίζονται καλύτερα τις ορεινές δασικές περιοχές, αφού ζουν σε αυτές και από αυτές, παίρνοντας προληπτικά μέτρα με την απομάκρυνση των ξερών φύλλων και κλαδιών, με την αραίωση δέντρων, με την ελεγχόμενη βοσκή κοπαδιών κλπ. Χωρίς ποτέ κανείς να τους έχει μιλήσει για «στρατηγικές διαχείρισης και προστασίας» για «μοντέλα αειφορικής διαχείρισης» κλπ.
Αυτό σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι μηδενίζονται οι προσπάθειες ερευνητών και επιστημόνων. Σημαίνει απλά ότι στη διαμόρφωση και υλοποίηση ενός σοβαρού, αξιόπιστου επιστημονικά, υπεύθυνου και συμμετοχικού σχεδίου αξιοβίωτης ολοκληρωμένης ανάπτυξης των ευαίσθητων ορεινών οικοσυστημάτων-περιοχών θα πρέπει να συμβάλουν με τις σκέψεις, τις ιδέες, τις προτάσεις αλλά και με τη συγκεκριμένη πράξη τους, οι κάτοικοι, οι φορείς, οι σύλλογοι κλπ. της συγκεκριμένης ορεινής περιοχής.
ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ…
Το φυσικό περιβάλλον και ο πολιτισμός της Ηπείρου ήταν πάντα άρρηκτα συνδεδεμένα και αλληλοεπηρεαζόμενα - αρνητικά ή/και θετικά - από την παρουσία του ανθρώπου στα χωριά μας.
Ο συνδυασμός του φυσικού περιβάλλοντος και των γεωργοκτηνοτροφικών πρακτικών που εφαρμόζονταν στις αρχές του 20ου αιώνα, βοήθησαν στη διατήρηση μεγάλου αριθμού τοπικών ποικιλιών προϊόντων προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες.
Από τα τέλη του 1970 και μετά όμως παρατηρήθηκε, σύμφωνα με σχετική έκθεση, σημαντική διάβρωση των Φυτογενετικών Πόρων στην Ήπειρο, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μεγάλος γενετικός εκφυλισμός ή εξαφάνιση σε ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες, ενώ και η παραδοσιακή κτηνοτροφία μας υπέστη αλλοίωση από ξενόφερτες ράτσες ζώων και χρήση βιομηχανικών ζωοτροφών.
Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την κατάσταση έχουν να κάνουν - μεταξύ άλλων- με τις αλλαγές χρήσης γης, την εντατικοποίηση της γεωργικής παραγωγής, τη σταδιακή εγκατάλειψη της γεωργίας, την εισαγωγή «γενετικά βελτιωμένων» ποικιλιών σπόρων, από πολυεθνικές εταιρίες - προκειμένου φυτά και ζώα να παρουσιάσουν ανθεκτικότητα σε ασθένειες αλλά και τα προϊόντα να είναι περισσότερο εμφανίσιμα. Αποτέλεσμα ήταν ακόμη και οι λίγοι εναπομείναντες «παραδοσιακοί» οικοκαλλιεργητές να προμηθεύονται αυτά τα υβρίδια και έτσι σταδιακά το πρωτογενές υλικό να εξαφανίζεται, όπως και οι ντόπιες φυλές ζώων (αιγοπρόβατα και αγελάδες) που αντικαταστάθηκαν από ξενόφερτες ράτσες για καλύτερη…απόδοση.
Το φυσικό περιβάλλον και ο πολιτισμός της Ηπείρου ήταν πάντα άρρηκτα συνδεδεμένα και αλληλοεπηρεαζόμενα - αρνητικά ή/και θετικά - από την παρουσία του ανθρώπου στα χωριά μας.
Ο συνδυασμός του φυσικού περιβάλλοντος και των γεωργοκτηνοτροφικών πρακτικών που εφαρμόζονταν στις αρχές του 20ου αιώνα, βοήθησαν στη διατήρηση μεγάλου αριθμού τοπικών ποικιλιών προϊόντων προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες.
Από τα τέλη του 1970 και μετά όμως παρατηρήθηκε, σύμφωνα με σχετική έκθεση, σημαντική διάβρωση των Φυτογενετικών Πόρων στην Ήπειρο, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μεγάλος γενετικός εκφυλισμός ή εξαφάνιση σε ντόπιες παραδοσιακές ποικιλίες, ενώ και η παραδοσιακή κτηνοτροφία μας υπέστη αλλοίωση από ξενόφερτες ράτσες ζώων και χρήση βιομηχανικών ζωοτροφών.
Οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την κατάσταση έχουν να κάνουν - μεταξύ άλλων- με τις αλλαγές χρήσης γης, την εντατικοποίηση της γεωργικής παραγωγής, τη σταδιακή εγκατάλειψη της γεωργίας, την εισαγωγή «γενετικά βελτιωμένων» ποικιλιών σπόρων, από πολυεθνικές εταιρίες - προκειμένου φυτά και ζώα να παρουσιάσουν ανθεκτικότητα σε ασθένειες αλλά και τα προϊόντα να είναι περισσότερο εμφανίσιμα. Αποτέλεσμα ήταν ακόμη και οι λίγοι εναπομείναντες «παραδοσιακοί» οικοκαλλιεργητές να προμηθεύονται αυτά τα υβρίδια και έτσι σταδιακά το πρωτογενές υλικό να εξαφανίζεται, όπως και οι ντόπιες φυλές ζώων (αιγοπρόβατα και αγελάδες) που αντικαταστάθηκαν από ξενόφερτες ράτσες για καλύτερη…απόδοση.
ΝΕΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Υπάρχει λοιπόν ανάγκη για μια νέου τύπου προσέγγιση του Ηπειρωτικού γεωργικοκτηνοτροφικού περιβάλλοντος, συγκεκριμένα τμήματα του οποίου οφείλουν να προστατευθούν ώστε να διατηρηθεί το γενετικό τους υλικό και να αποκατασταθεί η σχέση τους με την τοπική χλωρίδα και πανίδα, με τον ίδιο τρόπο που προστατεύονται και τα φυσικά οικοσυστήματα (π.χ. προστατευόμενες περιοχές).
Υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την πλευρά Μη Κυβερνητικών Οργανισμών (ΜΚΟ) και οικολογικών οργανώσεων ως προς την προστασία και χρήση των παραδοσιακών Ηπειρωτικών αβελτίωτων ποικιλιών, αλλά και αιγοπροβάτων ντόπιας ράτσας. Προς την κατεύθυνση αυτή ας βοηθήσουμε όλοι, γιατί μόνο έτσι η αγροτική Ηπειρωτική οικονομία θα δει καλύτερες μέρες."
.jpg)
